Հայկական բժշկական ասոցիացիան և ապացուցողական բժշկությունը

Շարունակելով ներկայացնել Հայկական Բժշկական Ասոցիացիայի (ՀԲԱ) գործունեությունը` ցանկանում ենք նշել, որ կազմակերպության առաջնակարգ կանոնադրական հիմնախնդիրներից է նաև Հայաստանում ապացուցողական բժշկության հիմքերի հաստատումը։

Այս նպատակին է ծառայում նաև ՀԲԱ գրադարանը, որն ասոցիացիային անդամագրված ներկա և ապագա բժիշկների համար հետդիպլոմային շարունակական կրթության նոր և արժեքավոր աղբյուր է։ Սա յուրահատուկ մի գրապահոց է, որն, ի տարբերություն խորհրդային ժամանակաշրջանին բնորոշ (և նույնիսկ ներկայումս տպագրվող) մենագրությունների և կասկածելի որակով ուսումնասիրությունների, պարունակում է բժշկագիտության տարբեր բնագավառներին վերաբերող նորագույն համաշխարհային տեղեկատվություն` հիմնված ապացուցողական բժշկության վրա։

ՀԲԱ գրադարանը տրամադրվել է «Aid Armenia» բրիտանական կազմակերպության միջնորդությամբ Բրիտանական բժշկական ասոցիացիայի և «Elsevier Foundation»-ի կողմից ու մատչելի է անգլերեն լեզվին տիրապետող մասնագետներին։ Հատկանշական է, որ այս գրքերի վերնագրերի կողքին հատուկ նշված է «Evidence-Based» արտահայտությունը, օրինակ` «Evidence-Based Cardiology», «Evidence-Based Anesthesiology» և այլն։ ՀԲԱ բրիտանական գործընկերները Հայաստան են ուղարկել այնպիսի բժշկագիտական գրականություն, որը բացառապես ստեղծվել է ապացուցողական բժշկության համատեքստում։ Անգլերենից «Evidence-Based Medicine»-ը թարգմանվում է որպես «ապացուցողական բժշկություն»։ Սա բժշկագիտության առաջադեմ սկզբունքներից մեկն է, և զարմանալի չէ, որ այն հարցին, թե` արդյո՞ք իրենց երկրներում այն լայն կիրառություն ունի, օտարերկրյա մասնագետներն անկեղծ զարմանքով պատասխանում են, որ իրենք ճանաչում են միայն այն բժշկությունը, որը հիմնված է ապացույցների վրա։ Այդ իսկ պատճառով էլ ՀԲԱ կրթական ծրագրերում ևս, որպես առանձին ուղղություն ընդգծվում է (և իրավամբ կարելի է ասել, որ իրականացվում է) ապացուցողական բժշկության և կենսավիճակագրության ներդրումը հայրենական բժշկագիտության բնագավառում։

2004 թ. հունվար-մարտ ամիսներին ՀԲԱ ուժերով կազմակերպվեց իր նշանակությամբ բացառիկ կենսավիճակագրության առաջին ութշաբաթյա դասընթացը։ Հետագայում անցկացվեցին նմանատիպ մի շարք դասընթացներ, ամառային դպրոցներ, սեմինարներ և «Կլոր սեղան» քննարկումներ։ Հարկ ենք համարում նշել, որ ՀԲԱ կողմից ցանկացած գիտա-կրթական միջոցառում անց է կացվում բացառապես ապացուցողական բժշկության սկզբունքներին համահունչ։ Այս միջոցառումներից շատերը մանրամասնորեն ներկայացվել են ամսագրի նախորդ համարներում։ Կենսավիճակագրությանը նվիրված ուսումնակրթական դասընթացների աշխարհագրությունը ընդլայնելու և Երևանից դուրս բնակվող ու աշխատող բժշկակենսաբանական մասնագետների մասնակցությունն ապահովելու համար ՀԲԱ ինտերնետային կայքում տեղադրվեցին կենսավիճակագրության թեմատիկ ութ պարապմունքների նյութերը. http։//www.­armeda.am/?pd=10006⟨=eng։

Անցկացված դասընթացների հանդեպ աճող հետաքրքրությունը ստիպեց կազմակերպիչներին նորանոր սեմինարներ անցկացնել` ներգրավելով առողջապահության բնագավառի բազմաթիվ մասնագետների։ Վերջին երեք տարիների ընթացքում կազմակերպված սեմինարների թիվը երկու տասնյակից ավելի է, իսկ մասնակիցները` մի քանի հարյուր։

Սակայն, ինչպես ցույց տվեց փորձը, հնարավոր չէր կազմակերպվող դասընթացների միջոցով հագեցնել մեր մասնագետների անսպառ հետաքրքրությունը ապացուցողական բժշկության հիմունքների հանդեպ։ Այդ պատճառով էլ ՀԲԱ ձեռնամուխ եղավ համանուն մեթոդական ձեռնարկի ստեղծմանը։ Ձեռնարկի ստեղծման նպատակն է ընթերցողներին ներկայացնել ապացուցողական բժշկության հիմունքները, որը որպես մեթոդաբանական հզոր զենք պրակտիկ բժշկին օգնելու է իր սեփական կլինիկական փորձառությունը լրացնելու առաջադեմ բժշկագիտական հետազոտություններով։ Վերջին տարիներին նկատվող տեղեկատվական «պայթյունը» հանգեցրել է նրան, որ պրակտիկ բժիշկներին անհրաժեշտ է ձեռք բերել մեթոդաբանական հատուկ հմտություններ` նախ, կարճ ժամանակում որոնելու և գտնելու օգտակար, անհրաժեշտ գիտական նյութեր ու այնուհետև այդ տեղեկատվությունը լավագույնս օգտագործելու` ի շահ հիվանդների։ Իհարկե, այս փուլերը հաղթահարելուց առաջ բժիշկը նախ պետք է վճռի առաջին հայացքից պարզագույն, բայց իրականում մեծ նշանակություն ունեցող մի խնդիր, այն է` ճիշտ ձևակերպել իրեն (և հիվանդին) հուզող կլինիկական հարցադրումը։

Նույն թեմայի շուրջ բազմատեսակ բժշկական ամսագրերում տպագրված և ինտերնետային ցանցում տեղադրված բազմահազար աշխատություններ կան աշխարհի տասնյակ լեզուներով։ Ո՞ր աշխատություններից պետք է օգտվել` որևէ կոնկրետ հարցի պատասխանը գտնելու համար։ Արդյո՞ք կարելի է վստահել բոլոր աշխատություններին։ Ինչպե՞ս գնահատել այդ աշխատությունների օգտակարությունը։ Ինչպե՞ս օգտվել այդ նյութերից։ Այս և նման հարցերին պատասխանելու համար անհրաժեշտ են նոր մոտեցումներ, նոր գիտելիքներ և հմտություններ։

ՀԲԱ կողմից տպագրված ձեռնարկը նախատեսված է բժշկակենսաբանական կրթություն ունեցող լայն շրջանակների համար։ Բնականաբար այն չի պատասխանում ապացուցողական բժշկությանը վերաբերող բոլոր հարցերին և չի պարունակում մանրակրկիտ տեղեկություններ` ուղղված նեղ մասնագիտական հարցերի պարզաբանմանը։ Սա պարզապես ապացուցողական բժշկության «այբուբենն» է և նպատակ ունի ընթերցողին ծանոթացնել այս մեթոդի հիմունքներին։ Ձեռնարկը ներառում է նաև կենսավիճակագրության և կլինիկական համաճարակաբանության այն առանցքային դրույթները, առանց որոնց իմացության հնարավոր չէ լիարժեք ըմբռնել ապացուցողական բժշկության սկզբունքները։ «Ապացուցողական բժշկության հիմունքները» գրքույկում մեջբերված օրինակները և խնդիրները վերցված են միջազգային գրականությունից (հիմնականում՝ կանադական, բրիտանական և ամերիկյան), և ընթերցողին թույլ են տալիս հասկանալու ապացուցողական բժշկության գործնական նշանակությունը։ Նյութերը շարադրելիս մեջբերվել են նաև հիմնական հասկացությունների անգլերեն անվանումները, և ըստ ձեռնարկի հեղինակների այդ տերմինաբանությունը կօգնի ընթերցողին վստահորեն ուսումնասիրել անգլերեն լեզվով աշխատությունները և դրանց վերաբերյալ զեկուցումներն ու ակնարկները։

Հենվելով առաջին մեթոդական ձեռնարկի հաջողության վրա, «Aid Armenia» կազմակերպության աջակցությամբ, ՀԲԱ ՀՀ Առողջապահության նախարարության հետ համատեղ հրատարակել և անվճար կերպով բժիշկներին է տրամադրել ապացուցողական բժշկության հիմունքներով կազմված մեթոդական ուղեցույցների և ուսումնական ձեռնարկների մի ողջ մատենաշար։

Հուսով ենք, որ այս և նմանատիպ այլ ձեռնարկներն իրենց ուրույն տեղը կգտնեն ձեր գրասեղանին, կօգնեն առաջնորդվել ապացուցողական բժշկության հիմունքներով ու ստեղծելիսկապես գիտական արժեք ներկայացնող աշխատանքներ։

Հիշեցնում ենք նաև, որ Հայկական բժշկական ասոցիացիայի դռները բաց են բոլոր համախոհների առջև։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ